جایگاه رویای صادقه در اسلام چیست؟

جایگاه رویای صادقه در اسلام چیست؟

در ادامه مطلب...


  خواب و رؤیا از دیدگاه لغت شناسان
..
لغویون دو واژه «رؤیا» و «خواب» را مترادف می دانند، و از مصادیق «رأی؛ دیدن» است. یعنی چیزی را در خواب می بیند.[1]

و این واژه «6 بار در قرآن آمده است. و در لسان قرآن، رؤیا به معنی حتمی بودن وقوع آنها\" است.[2] به این معنا هر آیه ای که از قرآن واژه «رؤیا» را ذکر کرده؛ آن رؤیا صادقانه و وقوع آن قعطی است.

.

.
نگاه اسلام به رؤیا

.
پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید:

.

خواب و رؤیا بر سه قسم است: یا بشارتی از سوی خداوند است یا غم و اندوهی از طرف شیطان است یا مشکلات روزمره انسان است.[4]

.

کسانی که خواب می بینند چند دسته اند:

دسته اول: کسانی که روح کامل و مجردی دارند و بعد از خواب رفتن حواس، با عالم دیگری مرتبط شده و حقایقی را صاف و روشن از دنیای دیگر دریافت می کنند. و دیگر نیازی به تأویل نیست.

..
دسته دوم: کسانی که دارای روح متوسط هستند و در عالم رؤیا حقایق را همراه با تشبیه و تخیل دریافت می کنند؛ این گونه خواب ها نیاز به تأویل دارد.

.
دسته سوم: کسانی هستند که روح آنان به قدری متلاطم و ناموزون است که خواب آنها مفهومی ندارد؛ این گونه خواب ها قابل تعبیر نیست.

.
قرآن در سوره های مختلفی[5] به رؤیاها پرداخته و سه دسته فوق اشاره کرده است.

.

نمونه هایی از رؤیاهای صادقانه در قرآن:

..
الف) رؤیای یوسف ـ علیه السّلام ـ درباره سجده یازده ستاره و ماه و خورشید بر او (یوسف/5).
ب) رؤیای دویار زندانی یوسف ـ علیه السّلام ـ که یکی آزاد و دیگری اعدام شد. (یوسف/41).
ج) رؤیای پادشاه مصر درباره گاو لاغر و چاق (یوسف/49 ـ‌35).
د) رؤیای پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ درباره فتح مکه (فتح/27).
هـ ) رؤیای مادر موسی ـ علیه السّلام ـ درباره گذاشتن بچه در داخل صندوق 38 و 39).
و) رؤیای حضرت ابراهیم ـ علیه السّلام ـ درباره ذبح فرزندش اسماعیل. (صافات/10).[6]

.

.
در نتیجه قرآن، رؤیا را یک اصل مسلم می داند و حاصل فعل و انفعالات مغزی و احاطه نفس و روح انسان بر آن معرفی می کند. اما تمامی رؤیاها را قابل اعتنا و تعبیر نمی داند. روح سالم و پاک، اندیشه ناب، ایمان، حتی غذا و... در رؤیاهای صادقانه دخیل است.

..

نبی و رؤیا

.
«نبی» در اصل «نبیء» بوده، همزه آن تبدیل به یاء شده و ادغام گردیده است. بعضی آن را از نبوت گرفته اند که به معنای رفعت و بلندی است جمع آن، نبییون و انبیاء است. نبی اگر به معنای فاعل باشد معنایش خبر دهنده است زیرا نبی از جانب خواب خبر می دهد. اگر به معنای مفعول باشد؛‌معنایش خبر داده شده است که نبی از جانب خدا خبر داده می شود. بیشتر لغویون به معنای فاعلی گرفته اند «المخبر عن الله»[7]

.

«کلمه نبی به معنای کسی است که رؤیاها را می بیند. در حالی که هیچ یکی از لغویون از واژه «نبی» رؤیا را استنباط نکرده اند، شاید معنای اصطلاحی نبی نویسنده را دچار اشتباه کرده است .

.

آیات متعددی در قرآن بیانگر آن است که بین نبی و رسول فرق است و آن دو را جدا از هم آورده است «کان رسولاً نبیاً»[8]

.

هر دو ارتباط با خواب و نزول وحی از آسمان دارند اما کیفیت ارتباط با خواب و دریافت وحی، نبی اخص از رسول است.

..

برای مثال: خداوند در سوره شوری آیه 51 می فرماید: پیامبران از سه طریق با خداوند ارتباط برقرار می کنند.

.

الف. از طریق الهام در قلب یا رؤیا.

ب. سخن گفتن در پس پرده.

ج. دریافت وحی از طریق فرشته وحی.

...
ارتباط نبی با خداوند از طریق الهام در قلب (در حال بیداری یا خواب)‌و رؤیا. و شنیدن صدای وحی از پس پرده (در حال بیداری) ممکن است اما ارتباط مستقیم با فرشته وحی ندارد.

.
مؤید این مطلب، حدیثی از امام باقر ـ علیه السّلام ـ در ذیل آیه «کان رسولاً نبیاً» نقل شده است که:

.

«نبی کسی است که در خواب می بیند و در بیداری صدا را می شنود و وی آشکارا فرشته وحی را نمی بیند.»[9]

.

در نتیجه می توان گفت: انبیاء را رؤیا بین و ارتباط نبی را با خواب از طریق رؤیا معرفی کرده است.

.

با بررسی به عمل آمده در کتاب های لغت مانند: لسان العرب، مجمع البحرین، العین، قاموس قرآن، معجم المقاییس، نبی را رؤیا بین معرفی نکرده اند بلکه نبی را به معنای رفعت و بلندی معنا کرده اند که خبر خدا را می آورد.

.

نبی همچون رسول بر وی وحی نازل می شود. و دریافت وحی و ارتباط او با خداوند از طریق الهام در قلب، رؤیا، شنیدن صدای وحی، از پس پرده بوده است لذا نمی توان نبی را فقط رؤیا بین معرفی کرد.[10]

.

.

---

[1] . قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ذیل ماده «رأی».

[2] . ابن فارس، معجم المقاییس، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ذیل ماده «رأی».
[4] . بحارالانوار، علامه مجلسی، مؤسسه الوفاء، بیروت، ج 14، ص 441.
[5] . یونس/64ـیوسف/8و23و35و49ـاسراء/60ـروم/23ـصافات/102ـ فتح/27.
[6] . ر. ک: تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلمیه، تهران، ج 9، ص 376 ـ 372، ر. ک: یوسف قرآن، محسن قرائتی، مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن، تهران، ص 20 ـ 18.
[7] . ر. ک: مفردات راغب اصفهانی، معجم المقاییس، ابن فارسی، قاموس قرآن، قرشی، ذیل ماده «نبی».
[8] . مریم/51.
[9] . اصول کافی، کلینی، ج 1، ص 176، چهار روایت به این مضمون نقل شده است.
[10] . ر. ک: تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ج 1، ص 440، ر. ک: نوبت و رسالت، حسن فاضل، مرکز مطالعات و پژوهش های حوزه علمیه قم.