«دو خطبه بدون نقطه از امیر مؤمنان علی(علیه السّلام)"

«دو خطبه بدون نقطه از امیر مؤمنان علی(علیه السّلام)"
در ادامه مطلب...
 

«دو خطبه بدون نقطه از امیر مؤمنان علی(علیه السّلام)
♥•٠·
بِسمِ اللهِ الرَّحمَنِ الرَّحیِمِ
خطبه اول:
«الحَمدُ للَّهِ أهلِ الحَمدِ وَمَأوَاهُ، وَلَهُ أوکدُ الحَمدِ وَأحلَاهُ، وَأسعَدُ [أسرَعُ] الحَمدِ وَأسرَاهُ، وَأطهَرُ الحَمدِ وَأسمَاهُ، وَأکرَمُ الحَمدِ وَأولَاهُ. الوَاحِدِ الأحَدِ الصَّمَدِ، لَا وَالِدَ لَهُ وَلَا وَلَدَ. سَلَّطَ المُلُوک وَأعدَاهَا، وَأهلَک العُدَاةَ وَأدحَاهَا، وَأوصَلَ المَکارِمَ وَأسرَاهَا. وَسَمَک السَّمَاءَ وَعَلَّاهَا، وَسَطَحَ المِهَادَ وَطَحَاهَا، وَوَطَّدَهَا وَدَحَاهَا، وَمَدَّهَا وَسَوَّاهَا، وَمَهَّدَهَا وَوَطَّاهَا، وَأعطَاکم مَاءَهَا وَمَرعَاهَا، وَأحکمَ عَدَدَ الأُمَمِ وَأحصَاهَا، وَعَدَّلَ الأعلَامَ وَأرسَاهَا. ألَا لَهُ الأوَّلُ لَا مُعَادِلَ لَهُ، وَلَا رَادَّ لِحُکمِهِ. لَا إلهَ إلّا هُوَ المَلِک السَّلامُ المُصَوِّرُ العَلّامُ، الحاکمُ، الوَدُودُ، المُطَهِّرُ، الطّاهِرُ، المَحمُودُ أمرُهُ، المَعمُورُ حَرَمُهُ، المَأمُولُ کرَمُهُ. عَلَّمَکم کلَامَهُ، وَأرَاکم أعلَامَهُ، وَحَصَّلَ لَکم أحکامَهُ، وَحَلَّلَ حَلَالَهُ، وَحَرَّمَ حَرَامَهُ. وَحَمَّلَ مُحَمَّداً الرِّسَالَةَ، رَسُولَهُ المُکرَّمُ، المُسَوَّدُ المُسَدَّدِ، الطُّهرُ المُطَهَّرُ. أسعَدَ اللَّهُ الأُمَّةَ لِعُلُوِّ مَحَلِّهِ، وَسُمُوِّ سُؤدَدِهِ، وَسَدَادِ أمرِهِ، وَکمَالِ مُرَادِهِ. أطهَرُ وُلدِ آدَمَ مَولُوداً، وَأسطَعُهُم سُعُوداً، وَأطوَلُهُم عَمُوداً، وَأروَاهُم عُوداً، وَأصَحُّهُم عُهُوداً، وَأکرَمُهُم مُرداً وَکهُولاً. صَلَاةُ اللَّهِ لَهُ وَلآلِهِ الأطهَارِ، مُسَلَّمَةً وَمُکرَّرَةً مَعدُودَةً، وَلآلِ وُدِّهِمُ الکرَامِ مُحَصَّلَةً مرَدَّدَةً، مَا دَامَ لِلسَّمَاءِ أمرٌ مَرسُومٌ، وَحَدُّ مَعلُومٌ. أرسَلَهُ رَحمَةً لَکم، وَطَهَارَةً لأعمَالِکم، وَهُدُوءِ دَارِکم، وَدُحُورِ عَارِکم، وَصَلَاحِ أحوَالِکم، وَطَاعَةً للَّهِ وَرُسُلِهِ، وَعِصمَةً لَکم وَرَحمَةً. إسمَعُوا لَهُ، وَرَاعُوا أمرَهُ، وَحَلِّلُوا مَا حَلَّلَ، وَحَرِّمُوا مَا حَرَّمَ. وَاعمَدُوا، رَحِمَکمُ اللَّهُ، لِدَوَامِ العَمَلِ، وَادحَرُوا الحِرصَ وَاعدِمُوا الکسَلَ، وَأدرُوا السَّلَامَةَ، وَحِرَاسَةَ المُلک وَرَوعَهَا، وَهَلَعَ الصُّدُورِ وَحُلُولَ کلِّهَا وَهَمِّهَا. هَلَک، وَاللَّهِ، أهلُ الإصرَارِ، وَمَا وَلَدَ وَالِدٌ لِلإسرَارِ. کم مُؤَمِّلٍ أمَّلَ مَا أهلَکهُ، وَکم مَالٍ وَسِلَاحٍ أُعِدَّ صَارَ لِلأعدَاءِ عَدُّهُ وَعَمَدُهُ. اللَّهُمَّ لَک الحَمدُ وَدَوَامُهُ، وَالمُلک وَکمَالُهُ. لَا إلهَ إلَّا هُوَ، وَسِعَ کلَّ حِلمٍ حِلمُهُ، وَسَدَّدَ کلَّ حُکمٍ حُکمُهُ، وَحَدَرَ کلَّ عِلمٍ عِلمُهُ. عَصَمَکم وَلَوَّاکم، وَدَوَامَ السَّلَامَةِ أولَاکم، وَلِلطَّاعَةِ سَدَّدَکم، وَلِلإسلَامِ هَدَاکم، وَرَحِمَکم وَسَمِعَ دُعَاءَکم، وَطَهَّرَ أعمَالَکم، وَأصلَحَ أحوَالَکم. وَأسألُهُ لَکم دَوَامَ السَّلَامَةِ، وَکمَالَ السَّعَادَةِ، وَالآلَاءَ الدَّارَّةِ، وَالأحوَالَ السَّارَّةِ. وَالحَمدُ للَّهِ وَحدَه».

ترجمه:

سپاس، خدایی را که شایسته ستایش و جایگاه هر ستایش است، رساترین، شیرین‌ترین، سعادت‌بارترین، شریف‌ترین، آشکارترین، والاترین، گرامی‌ترین و سزاوارترین ستایش، برای خداست.
یگانه یکتای بی‌نیازی است که نه پدر دارد و نه فرزند.

فرمان روایان را مسلّط ساخت و به تاختن وا داشت و متجاوزان را هلاک کرد و پس راند، ارزش‌ها [ی اخلاقی] را [به بندگان] رسانید و والایی بخشید.

آسمان را برافراشت و بلندی بخشید، زمین را مسطّح کرد و گستراند و آن‌را محکم و پهن کرد، امتداد بخشید و هموار و آماده کرد و گسترانید. آب و چَراگاهش را به شما عطا کرد و شمار امّت‌ها را از روی حکمت تعیین کرد و آنها را شمارش نمود و نشانه‌ها را راست و استوار کرد.

آگاه باشید! معبود نخستینی که معادلی برایش نیست و حُکمش رد کننده‌ای ندارد.

هیچ خدایی جز او نیست، فرمان‌روایی است که امنیت می‌دهد، صورت‌گرِ بسیار دانا، حاکمِ مهربان و پاک و پاکیزه است. فرمانش ستوده و حریم کویش آباد است و به کرَمش امید می‌رود.

سخن خود را به شما آموخت و نشانه‌هایش را نشان داد و احکامش را برای شما فراهم ساخت. حلال خویش را حلال و حرامش را حرام ساخت.

بار رسالت را بر دوش محمّد (ص) نهاد؛ همان رسول گرامی که بدو سروری، درستی در گفتار و کردار و رفتار ارزانی شده، پاک و پیراسته است که به خاطر عُلوّ جایگاه و والایی سروری و استواری کار و کمال اراده‌اش؛ خداوند، امّت را توسط او سعادتمند ساخت. او، پاک‌ترین فرزندِ آدم (ع) از نظر ولادت، فرخنده‌ترین، والاترین، خوش‌منظرترین و درست‌پیمان‌ترین آنان و در جوانی و بزرگ‌سالی، با کرامت‌ترینِ آنان بود. درود خدا بر او و خاندان پاکش باد! درودی خالص، پی در پی و پُرشمار و بر دوست‌داران بزرگوارشان، درودی ماندگار و پیوسته تا زمانی که برای آسمان فرمانی نگاشته شده و حدّ و نقشی معلوم و مقرّر شده است.

او را برای رحمت بر شما، پاک ساختن اعمالتان، آرامش خانه‌هایتان، بر طرف شدن نقاط ننگ و شرم‌آور کارهایتان، اصلاح حالتان، اطاعت از خدا و رسولان او، [به عنوان] نگهبان و رحمتی برای شما فرستاد.

به او گوش فرا دهید و فرمانش را رعایت کنید. آنچه را حلال کرده، حلال شمارید و آنچه را حرام کرده، حرام دانید. خدا رحمتتان کند! به تداوم عمل، تکیه کنید. حرص را دور سازید، تنبلی را از بین ببرید و از امنیت و نگهبانی مُلک و زیباییِ آن و آنچه را که موجب بی‌تابی دل‌ها و روی آوردن درماندگی و غم به سوی آنهاست، مراقبت کنید و بشناسید.

به خدا سوگند! اصرارکنندگان [بر گناه و سرکشی] هلاک شدند و هیچ پدری برای نهان ماندن فرزندی پدید نیاورد. بسا آرزومندی که آرزوی چیزی کرده و [همان چیز،] او را هلاک ساخته است! و بسا مال و سِلاحی که برای خود آماده کرده‌اند، ولی جنگ‌افزار و تکیه‌گاه دشمن گشته است!

بار خدایا! سپاس و دوام سپاس و فرمان‌روایی و کمال فرمان‌روایی، از آنِ تو است.

خدایی جز او نیست. بردباری او؛ همه بردباری‌ها را فرا گرفته، حکم او؛ راه را بر همه حکم‌ها بسته، علم او؛ هر علمی را فرود آورده است. شما را محافظت کرده و پناهتان داده است، دوام سلامت را نصیبتان ساخته، برای اطاعت کردن، راهنمایی‌تان کرده است و به اسلام، هدایتتان نموده است. بر شما رحمت فرستاده، دعایتان را شنیده، اعمالتان را پاک گردانده و احوالتان را سامان بخشیده است.

از خداوند برای شما دوام سلامت، کمال سعادت، نعمت‌های سرشار و شادی روزگار را درخواست می‌کنم و سپاس، تنها برای خداوند است».

در پایان ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که خطبه بی‌نقطه، در ظاهر موجب شگفتی بسیار می‌شود و این شگفتی به حق نیز هست، اما باید توجه داشت که شناخت و معرفت نسبت به امام علی (ع) را نباید به دانش ادبیات و روش سخنوری آن‌حضرت منحصر ساخت؛ چرا که مهارت بالای امام علی (ع) در سخنوری و فصاحت و بلاغت آن‌حضرت، یکی از ابعاد ظاهری شناخت به حساب می‌آید. کتاب شریف «نهج البلاغة»، شامل سخنان و کلمات و نامه‌های گهربار امام علی (ع) است که دارای ویژگی‌هایی؛ چون زیبایی، فصاحت، انسجام، تأثیر و نفوذ شگفت‌انگیز آن است؛ اما شناخت نهج‌البلاغه نباید به این الفاظ و کلمات منحصر باشد، بلکه الفاظ را به همراه محتوا باید نگاه کرد تا به عمق کلام حضرت توجه شود. خطبه بی‌نقطه نیز در عین ارزش‌مندی، نباید سبب غفلت از محتوا شده و درباره شناخت و معرفت نسبت به امام علی (ع) و کسب معارف الهی، به شگفت‌انگیز بودن الفاظ خطبه بسنده کرد.

خطبه دوّم:

«الحَمدُ للّـهِ المَلِک ِالمَحمُودِ المَالِک ِالوَدُودِ مُصَوّرِ کلِّ مَولود وَمَآلِ کلِّ مَطرُود (۱) سَاطِع ِالمِهادِ وَمُوَطّدِ الأطوادِ وَمُرسِلِ الأمطارِ وَمسَهِّلِ الأوطارِ وَعالِمِ الأسرارِ وَمُدرِکِها وَمُدَمِّرِ الأملاکِ وَمُهلِکِها (۲) وَمُکَوّرِ الدُّهُورِ وَمُکرِّرُها وَمَورِدِ الأمورِ وَمَصدرِها. عَمَّ سَماحُهُ وَکمُل رُکامُه وَهَمَلَ (۳) وَطاوَعَ السّؤالَ وَالأمَلَ وَأوسَع الرَّمَل وَأرمَلَ (۴) أحمَدُه حَمداً مَدُوداً مَداه وَاُوحِّده کَما وَحَّدَ الأوّاه وَهُوَ الله لا إلهَ لِلأممِ سِواه وَلا صَمادِعَ لِمَا عَدَّلَه وَسَوّاه (۵) أرسَل محمَّداً عَلَماً لِلأسلام وَإمَامَاً لِلحکّام. مسَدِّدِا لِلرَّعَاع وَمُعَطّلَ أحکام وُدَّ وَسِواع (۶) أعلمَ وَعَلّمَ وَحَکَمَ وَأحکَمَ وَأصّلَ الأصولَ وَمَهَّدَ. وَأکَّدَ المَوعُودَ وَأوعَدَ (۷) أوصَلَ الله لهُ الإکرامَ وَأودَعَ روحَه السّلامَ وَرَحِمَ آله وَأهله الکِرامَ؛ مَا لمَعَ دالَ وَمَلعَ دالٌّ وَطَلعَ هِلالٌ وَسمِعَ إهلالٌ (۸) إعمَلوُا رَعاکُمُ الله وَأصلِحوا الأعمَالَ وَاسلکُوا مَسَالکَ الحَلال وَاطرَحوا الحَرامَ وَدَعُوه وَاسمَعُوا أمرَ اللهِ وَعُوه (۹) وَصِلوا الأرحَامَ وَرَاعُوهَا وَعاصُوا الأهوَاءَ وَاردَعُوها وَصَاهِروهَا أهلَ الصَّلاح وَالورعِ. وَصَارِمُوا رَهطَ الّلهوِ وَالطّمَعِ (۱۰) وَمُصاهِرُکُم أطهَر الأحرَار مَولِدا وَأسرَاهم سؤدَداً وَأحلاهم مَورِداً (۱۱) وَهَا هوَ أمَّکم و حَلَّ حَرَمَکم مُملِّکاً عرُوسَکُم المُکرَّمَة وَمَاهِرَهَا کَمَا مَهَرَ رَسول اللهِ أمَّ سَلمَة وَأکرَمَ صَهرٍ (۱۲) أودَع َالأولادَ وَمَلکَ مَا أرَادَ وَمَاسَهَا وَلا وَهَمَ وَلا وَکسَ مُلاحِمَه وَلا وَصَمَ (۱۳) أسألُ اللهَ لکُمُ أحمَادَ وِصَاله وَدَوَامَ أسعَادِهِ وَألهَمَ کُلا ً إصلاحَ حالِه وَالأعدادَ لمآلِه وَمَعَادِهِ وَله الحَمد السَّرمَد وَالمَدح لرَسُولِه أحمَدَ (۱۴)»

ترجمه:

سپاس از آن خداوندی است که پادشاهی ستوده و مالکی پر مهر، صورت گر هر مولود و پناهگاه هر مطرودی است. گستراننده بستر زمین و استوار کننده کوهها و فروفرستنده بارانها و آسان کننده نیازها (و آرزوها) است.

دانا و آگاه به همه رازها و درهم کوبنده پادشاهان و نابودکننده آنهاست. در هم پیچنده (: و پایان بخش) روزگاران و برگرداننده آنهاست. اوست که هر چیز را وارد دَور می نماید و از دور خارجش می گرداند. عطایش همه چیز را فراگرفته و ابرِ سخایش کمال یافته و فروباریده و خواسته ها و آرزو (های بندگان) را برآورده است؛ و (به حکمتش) ریگزارها را گسترد و به ریگ آراست.

ستایش می کنم او را، ستایشی که امتدادش بلند (: و بی انتها) است؛ و یگانه اش می شمارم بدان گونه که (پیامبرِ) پر تضرّع و ابتهال یگانه اش می شمرد؛ و اوست خداوندی که امّتها را خدائی جز او نیست. آنچه که او استوار و مرتّب نمود کسی نیست که درهم ریزد.

محمّد را ـ به عنوان نشانه هدایت اسلام و پیشوای زمام داران (: و پیشوایان) و اصلاح گر توده ها و تعطیل کننده احکام (: و رسوم بتهایی چون) وَدّ و سُواع ـ فرستاد. او (نیز تعالیم رسالت را) ابلاغ نمود و تعلیم فرمود (هر حکمی که لازم به بیان بود بدان) حکم نمود و (مبانی را) محکم ساخت؛ و اصول اساسی را پایه گذارد و زمینها (ی عملی اش را) مهیّا ساخت و بر وعده ها (ی بشارت) تأکید ورزید و انذار و بیم داد.

خداوند إکرام (خویش) را برای او پیوسته سازد و سلام (: و درود) را ملازم روانش گرداند و آل و اهل بیت بزرگوارش را رحمت عطا کند تا وقتی که کواکب می درخشد و بچه شتر مرغ می دود و ماه طلوع می کند و بانگی به گوش می رسد.

خداوند حفظتان کند. شایسته ترین اعمال را انجام دهید و به مسیرهای حلال روید و حرام را کنار افکنید و ترک گویید، به فرمان خدا گوش فرا دهید آن را به خاطر بسپارید و پیوند با خویشان را محکم نمایید و مراعاتشان نمایید و با هوسها مخالفت ورزید و آنها را از خود دور کنید.

با اهل درستی و تقوا وصلت نمایید و از اهل لهو و آز ببُرید. این کسی که در پی وصلت با شماست از پاکزاده ترین آزادگان و شریفترین آنان و شیرین (: و محبوبترین) آنان در (تبار و) خواست گاه.

آگاه باشید؛ که او اینک آهنگ شما را نموده، به حریم شما وارد گشته تا عروس گرامی (از تبار) شما را بگیرد و مهریّه اش را همان مهری قرار می دهد که رسول خدا، برای (همسرش) امّ سلمه قرار داده است، با اینکه این بزرگوار یهترین دامادی بود که فرزندانی را به ودیعه نهاد و آنچه را که خواست بدست آورد (و کسی از وصلتش امتناع نمی کرد)؛ و هر که به او همسر داد، دچار سهو و اشتباه نشد و بر آن که با او پیوند نمود خرده ای گرفته نشد و خسارتی ندید.

از خداوند برایتان مسئلت می کنم که پیوندتان را ستوده گرداند و امدادش را به شما مداوم کند و به هر یک را آن چه مایه صلاح کار و آمادگی برای سرانجام و معادِ اوست الهام نماید.

و ستایش همیشگی مخصوص آن ذات (یکتا) ست و مدح و ثنا از آنِ رسول او احمد.

نثار روح بلند امیر المومنین صلوات

منابع
ابن ابی الحدید معتزلی. شرح نهج البلاغه، جلد 19. ص 140.
محمد بن مسلم شافعی معتزلی. کتاب الطالب. ص 248.